mahka

چرا دراسلام علم آموزی ضرورت مطلق دارد؟ از آنجا که دین اسلام آخرین و کامل ترین دین است و در این دین یکی از ارزشها کسب علم است، در باره علم بسیار سفارش کرده است . اسلام علاوه بر اینکه به پیروان خود سفارش می کند که علم آموزی داشته باشند حتی به مخالفین خود نیز سفارش می کند که دنبال حکمت و علم باشید چون می داند که انسانی که به حکمت برسد به حقیقت نزدیک شده و به حقانیت حقایق پی می برد لذا توصیه اکید می کند که بیایید و با علم آموزی و کسب معارف، خود را در معرض بیشترین حقایق قرار دهید. معجزه پیامبر اسلام(ص) قرآن است که کتابی سراسر معارف و حکمت است و این خود نشان از اهمیت علم در اسلام دارد زیرا می دانید که معجزه دیگر انبیاء کتاب نبوده است و معجزاتی داشته اند که مشاهده ای و وقوعی بوده است ولی تنها معجزه اسلام قرآن است که دانش و علم را شامل می باشد

. دیگر ادیان هم به علم اشاره دارند ولی در اسلام شروع، خاتمه و میانه راه و همه چیز با علم و معرفت سنجش می شود و عالم و دانشجو و کاسب علم از ثواب و قرب زیادی برخوردار می باشد و روایات و سفارشات بی شماری در این مسئله وارد گردیده است. قرآن هم سخن خود را با « خواندن » ، « علم » و « کتابت » آغاز کرد و پیوسته مسلمانان را به تفکر و تدبر درهر چه آفریده شده است ، فرا خواند . اهمیت و عظمت مقام علم؛ در حدی است که خداوند در قرآن به پیامبرش دستور می دهد: « قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون... ؛ [ای پیامبر!] بگو: آیا کسی که عالم است با کسی که نمی داند برابر است». (زمر، آیه 9). در قرآن کریم آمده است: « ذلک مبلغهم من العلم ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله ؛ این آخرین حد آگاهى آنها است و خداوند به حال آن که از راه حق گمراه شده آگاه است». (نجم، آیه 30) پس علوم غیردینى نیز مى‏تواند نقش‏آفرین بوده و موجبات سعادت آدمى را فراهم کند. این در صورتى است که هدف تلقى نشود، بلکه وسیله پیشرفت و رسیدن به کمال باشد. از طرف دیگر علوم دینى نیز اگر طالب آن قصد رسیدن به دنیا را داشته باشد، موجب بدبختى انسان مى‏شود. خلاصه این که علمی که در روایات و آیات بر آن تأکید شده و از آن تمجید گشته و به عنوان اشرف علوم محسوب می گردد علم خداشناسی است زیرا معلوم این علم از معلوم سایر علوم برتر و اشرف است و هر علمی به اندازه معلوم خود ارزش دارد و روشن است که کسب معرفت و جهان بینی و خداشناسی منحصر به یک رشته نیست. شخصی ممکن است از علم شیمی آن چنان خدا را بشناسد که از مطالعه کتاب های دینی نشناسد - پس آن چه مهم است شناخت کیمیای هستی است - البته باید پذیرفت بعضی از علوم و رشته ها به این هدف نزدیک تر و کم واسطه ترند. در غیر این صورت از علوم مختلف به عنوان فضل نام برده شده نه کمال. بنابراین دروس دانشگاهی که در جهت حل مشکلات علمی و گسترش علمی افراد و جامعه خاص بر می دارد نه تنها علم لاینفع نیست بلکه علومی هستند که در خدمت به جامعه و مردم است و کسی که به قصد کمک به مردم و کسب رضایت خداوند و خدمت رسانی به افراد جامعه به تحصیل آن علوم می پردازند، نه تنها پسندیده، بلکه در برخی موارد بر افراد این تحصیل واجب می شود. مثلا آنجا که حل مشکلات مردم و اداره جامعه متوقف بر تحصیل در یکی از رشته های تخصصی باشد. از طرف دیگر انسان موجودی اجتماعی و وابسته به اجتماع است و همچنان که از مواهب اجتماعی بهره می برد باید به حال اجتماع نیز سودمند باشد گاهی اوقات تحصیل در رشته ای خاص ممکن است به ظاهر برای فردی به طور مستقیم سودی معنوی در بر نداشته باشد ولی چون باعث پیشرفت جامعه به ویژه جامعه اسلامی می گردد و موجب سربلندی و اقتدار و عزت علمی و اقتصادی آن می گردد، تحصیل آن لازم است وتحصیل با چنین انگیزه ای خود از عبادات مهم است. این از ویژگی های دین مقدس اسلام است که پیروان آن در هر حال و کار و شغلی که هستند می توانند با انگیزه و نیت خدایی و قصد خدمت به مردم در حال عبادت باشند با مطالعه در تاریخ به دست می آید که عده زیادی از مردان حق و بزرگان اهل کمال در علوم مختلف زمان خود استاد و متخصص بوده اند یعنی آنها میان تحصیل علومی مثل ریاضیات و زیست شناسی و فیزیک و شیمی و تحصیل در رشته های معارف دینی هیچ گونه تقابل و منافاتی نمی دیده اند و با آن نیت پاک همه را در راه رسیدن به قرب حق و پیمودن راه بندگی به کار می برده اند. پس تحصیل در علوم جانور شناسی نیز مانند علوم دیگر اگر با انگیزه عالم شدن و آشنایی بیشتر با شگفتی های خلقت و نیز تقویت بنیه علمی کشور و رفع نیازهای علمی و تخصصی آن باشد، کاری عبادی و آخرتی است، چون نیت و انگیزه خدایی و معنوی است. بر عکس اگر کسی در رشته معارف تحصیل کند ولی انگیزه او کسب شهرت یا درآمد و یا به دست آوردن منصب و مقامی باشد، هر چند موضوع تحصیلی اش ارزشمند است ولی چون با انگیزه ای الهی ومعنوی انجام نمی گیرد فاقد ارزش است. سلام انسان را به مطالعه و کسب دانش تشویق می کند زیرا همه علوم در نهایت او را به سوی خداوند سوق می دهند. به همین دلیل می گویند هر چه عالم علمش بیشتر شود، خدا را بهتر می شناسد. در نتیجه از خدا خوف دارد و در همه کارهایش دستورات او را به کار می گیرد. خداوند در این رابطه در سور? 35 (فاطر) آیه های 27 و 28 می فرماید: «ألم تر أنّ الله انزل من السّماء ماء فأخرجنا به ثمرات مختلفا ألوانها ومن الجبال جدد بیض وحمر مختلف ألوانها وغرابیب سود» آیا ندیدی خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد که بوسیله آن میوه های رنگارنگ (از زمین) خارج ساختیم و از کوه ها نیز (به لطف پروردگار) جاده هایی آفریده شده سفید و سرخ و به رنگ های مختلف گاه به رنگ کاملاً سیاه. «ومن النّاس والدّواب والانعام مختلف ألوانه کذلک إنّما یخشی الله من عباده العلماء إنّ الله عزیز غفور» و از انسان ها و جنبندگان و چهار پایان انواعی با رنگ های مختلف، (آری) حقیقت چنین است: از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می ترسند خداوند عزیز و غفور است. در سور? 3 (آل عمران) آیه 18 خداوند «اندیشمندان» را تا مقام فرشتگان بالا می برد: «شهد الله أنّه لا إله إلا هو و الملائکه واولوا العلم قائما بالقسط لا إله إلا هو العزیز الحکیم». خداوند، (با ایجاد نظام واحد جهان هستی)، گواهی می دهد که معبودی جز او نیست و فرستگان و صاحبان دانش، (هر کدام به گونه ای بر این مطلب)، گواهی می دهند درحالی که (خداوند در تمام عالم) قیام به عدالت دارد معبودی جز او نیست، که هم توانا و هم حکیم است. در سور? 39 (زمر) آیه 9 خداوند می فرماید: دانایان و نادانان یکی نیستند. «أمّن هو قانت أناء اللیل ساجداً وقائماً یحذر الاخره ویرجوا رحمه ربّه قل هل یستوی الذین یعلمون والذین لا یعلمون إنّما یتذکر اولوا الالباب» آیا چنین کسی با ارزش است یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت می ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟! بگو: «آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر می شوند!» درحالی که در سور? 34 (سبا) آی? 6 می فرماید: «ویری الذین اوتوا العلم الذی أنزل إلیک من ربّک هو الحق ویهدی إلی صراط العزیز الحمید» کسانی که به ایشان علم داده شده، آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده حق می دانند و به راه خداوند عزیز و حمید هدایت می کند. ارزش علم و عالم در قرآن کریم بسیار بالاست. زیرا هرچه انسان بیشتر علم بیاموزد، بیشتر به وجود خداوند پی می برد. پس تعجبی ندارد که اولین آیه ای که نازل شد در رابطه با دعوت به خواندن و نوشتن باشد. سور? 96 (علق) با آیه زیر شروع می شود: «اقرأ باسم ربّک الذی خلق» بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید. در نزد خداوند مرتبه علم و منزلت عالم بالاست زیرا از طریق کسب دانش انسان به ایمان به خدا می رسد. او در سور? 35 (فاطر) آی? 28 می فرماید: «إنّما یخشی الله من عباده العلماء» از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می ترسند. خداوند همچنین در قرآن کریم به ما امر می کند که در آیات او در آسمانها و زمین تفکر کنیم. سور? 45 (جاثیه) آیه های 5 ـ 3: «إنّ فی السّموات والارض لایات للمؤمنین» بی شک در آسمان ها و زمین نشانه های (فراوانی) برای مؤمنان وجود دارد. «وفی خلقکم وما یبث من دابّه آیات لقوم یوقنون» ونیز در آفرینش شما و جنبندگانی که (در سراسر زمین) پراکنده ساخته، نشانه هایی است برای جمعیّتی که اهل یقینند. «واختلف اللیل والنّهار وما انزل الله من السّماء من رزق فاحیا به الارض بعد موتها وتصریف الریاح آیات لقوم یعقلون» و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق و بارانی که خداوند از آسمان نازل کرده و بوسیله آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند خداوند در دو آیه اول سور? 68 (قلم) برای تکریم دانش و نگارش به قلم سوگند می خورد:«ن والقلم وما یسطرون» ن، سوگند به قلم و آنچه می نویسند،«ما انت بنعمه ربّک بمجنون»که به نعمت پروردگارت تو مجنون نیستی،در قرآن کریم در آیه های بسیاری دانشمندان مورد تحسین قرار می گیرند. علاوه بر آن چه ذکر شد، در سور? 3 (آل عمران) در دو جای مختلف خداوند خردمندان را می شناساند. خردمندان کسانی هستند که خدا را می پرستند و در آیات او عمیقا تدبر و تفکر می کنند.در سور? 3 (آل عمران) آیه های 190 و 191 آمده است: «إنّ فی خلق السموات والارض واختلاف اللیل والنّهار لایات لاولی الالباب» مسلماً در آفرینش آسمان ها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه های (روشنی) برای خردمندان است. «الذین یذکرون الله قیاما وقعودا و علی جنوبهم و یتفکّرون فی خلق السموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار» همان ها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابید، یاد می کنند و در اسرار آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند و می گویند: بارالها! اینها را بیهوده نیافریده ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار. در سور? 29 (عنکبوت) آی? 49 آمده است: «بل هو آیات بینات فی صدور الذین اوتوا العلم وما یجحد بآیاتنا إلا الظالمون» ولی این آیات روشنی است که در سینه دانشوران جای دارد و آیات ما را جز ستمگران انکار نمی کنند. در احادیث، پیامبر اکرم(ص) از انواع دانش چه مذهبی و چه علمی بسیار دفاع می کنند. من به چند مورد آن ها از کتاب «پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) و برخی احادیث ایشان» نوشته اسماعیل کشمیری اشاره می کنم: 1. دانشمندان وارثان پیامبرانند. 2. کسب دانش بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است. 3. زگهواره تا گور دانش بجوی. 4. کسی که خانه اش را به قصد کسب دانش ترک کند در راه خدا قدم نهاده است. 5. اگر خداوند بخواهد کسی را هدایت کند کاری می کند که او درک و یادگیری داشته باشد. یقینا دانش محصول یادگیری است. در اسلام بین علم و مذهب تضاد نیست، بلکه رابطه سالم، نزدیک و متعادلی وجود دارد. در اسلام بین قلب و معز، بین آنچه معنوی و آسمانی و آنچه مادی و زمینی است تعادل وجود دارد، تعادلی الهی که به هر یک از موارد فوق ارزش خود را می دهد. در این رابطه دکتر موریس بوکای در کتابش «انجیل، قرآن و علم: کتاب های مقدس در پرتو دانش جدید» می گوید: علم و قرآن چنان رابطه تنگاتنگی دارند که موجب تعجب است. به خصوص به این دلیل که این رابطه در راستای هماهنگی است نه ناسازگاری. قرآن کریم مسلمانان صدر اسلام را به مطالعه علوم مختلف همراه با مطالعات مذهبی اسلامی فرا می خواند. دکتر مرد هفمن، سفیر آلمان در رباط در این رابطه می گوید: اساس شکوفایی مطالعات اسلامی، عطش انسان برای کسب دانش و آمادگی مسلمین برای به کارگیری ذهنشان بود.

منبع:khonjmd